QUBADLI "QARANQUŞLAR"IN YOLUNU GÖZLƏYİR.
Tarix: 26.07.2021 / 17:33 •
Oxundu: 459 dəfə •
Artıq heç kim 31 avqust Qubadlının işğal tarixi barədə düşünmək istəmir.
Hər kəs 30 illik məğlubiyyət tarixindən silkinib,25 Oktyabr 2020-ci il tarixli Qürurlu Qalib tariximizə sarılıb əbədiyyətə qovuşmaq əzmindədir.
Qubadlı 90-cı illərdə belə 3 tərəfdən yağı düşmənlə əhatələnsədə, uğrunda canından və qanından keçən igid oğullarımızın sayəsində sonuna qədər məhvərindən qopmadı.
Qubadlı uğrunda ölümün gözünə dik baxan oğullarımızın əksəriyyəti haqq dünyasına qovuşsalarda,çox az bir hissəsi 30 ildir ki,dəmir barmaqlıqlar arasından Qubadlıya həsrətlə boylanır.
Bu sıralamada İntiqam Qayıbov,Nadir Məhərrəmov və digərlərinin adlarını çəkmək olar.
Qubadlı uğrunda gedən döyüşlərin xronologiyasını diqqətə çatdırıb.
Qubadlı rayonuna hücum 15 avqust 1993-cü ildə üç istiqamətdən başladı: qərbdən Ermənistan tərəfdən, şərqdən Hadrut rayonundan və şimaldan Laçın rayonundan.
Erməni qoşunları ilk gündə Güləbird və Muradxanlı kəndlərini ələ keçirdilər.
Növbəti dörd gün ərzində Azərbaycan qoşunları (mayor İlqar Məmmədovun komandanlığı altında 706-cı motoatıcı briqada) erməni qüvvələrinin irəliləməsinin qarşısını alaraq düşmənin ardıcıl hücumlarını dəf etdi.
Beləliklə, 26-27 avqustdakı döyüş zamanı İlham Məmmədovun rəhbərliyi altındakı 706-cı motoatıcı briqadanın 1-ci taboru, Yazı Düzü adlı ərazidəki döyüşdə erməni qoşunlarının hücumunu dəf etdi. Ermənilərin bir tankı vurulmuşdu, iki tankı isə döyüş meydanında qoyub qoşunlarını geri çəkmişdilər. Həmçinin, Azərbaycan qoşunları əhəmiyyətli sayılan Qurbantəpə yüksəkliyini geri almağa müvəffəq oldular. Lakin düşmən digər istiqamətlərdə mövqelərini möhkəmləndirərək hücumu artırmağa davam etdi.
Qubadlının müdafiəsi Cəbrayıl rayonunun erməni qoşunları tərəfindən ələ keçməsindən sonra yarılmağa başladı. Cəbrayılın işğalından sonra ona bitişik olan Qubadlının cənub-şərq cinahı tamamilə açıldı.
Erməni qoşunları bu istiqamətdə manevr edən hücum dəstəsi toplayaraq, Cəbrayıl rayonundan zərbə endirməklə 29 avqustda Xanlıq kəndinə çatdılar və Qubadlı-Zangilan yoluna nəzarəti ələ keçirmək və Qubadlını mühasirəyə almaq təhdidi yaratdılar.
Əslində, erməni qoşunlarının Qubadlı rayonunu mühasirəyə almaq üçün kifayət qədər qüvvəsi yox idi. Ancaq Xanlıq kəndinə hücum etməklə mühasirəyə düşmək təhlükəsi yaratmaq, çaxnaşma salmaq və yerli əhalini və qoşunları Qubadlı bölgəsindən çıxmağa məcbur etmək istəyirdilər. Onların bu planı baş tutdu. Beləliklə çaxnaşma başladı, qoşunların təşkilində nizamsız yarandı və yerli əhali qaçmağa başladı.
Hadrut və Cəbrayıl rayonlarının sərhədləri boyunca mövqeləri tutan 706-cı motoatıcı briqadanın iki batalyonu mövqelərini tərk edərək Qubadlı bölgəsinin cənubundakı Mehrizli kəndinə çəkildilər.
Beləliklə, rayonun Dağlıq Qarabağ tərəfindən, Əkər çayının sol sahili boyunca müdafiəsi tamamilə yarıldı. 30 avqustda erməni qoşunları Əkər çayının sol sahili boyunca yerləşən ərazini işğal etməyə başladılar. Vəziyyəti belə görən Azərbaycan komandanlığı Qubadlı bölgəsindən geri çəkilmək barədə əmri verdi.
Avqustun 30-dan 31-nə keçən gecə Azərbaycan qoşunları Qubadlını tərk etməyə başladı.
Əlbəttə daxili hesablaşmalarsız keçinmək mümkün olmadı.
31 avqust 1993-cü il tarixdə Qubadlı işğal ediləndə “Qaranquş” kəşfiyyat-diversiya dəstəsinin əsgərləri Qubadlı rayon prokuroru N. Ağayevi, prokurorluğun müstəntiqi A. Vəliyevi, Rayon daxili işlər idarəsinin rəhbəri E. Paşayevi, xalq hakimi S.Hüseynovu və polis məmuru H. Nuriyevi öldürdülər.
Ümumilikdə beş nəfər öldürüldü.
Yayılmış versiyalardan birinə görə, cəza tədbirinin səbəbi “Qaranquş” döyüşçülərinin yerli hakimiyyət orqanlarının ermənilərlə əlbir olaraq rayonu təslim etmək qərarına gəlmələri idi.
Onlar yerli rəhbərlikdə təmizləmə işi aparmağa qərar verdilər və qrup ərazidə cəza əməliyyatı həyata keçirərək milli maraqlara xəyanət etməkdə günahlandırdıqları bir neçə dövlət məmurunu güllələdilər.
Digər mənbələrə görə, bunun səbəbi onların aralarındakı qarşıdurma olub və qruplaşmanın döyüşçüləri düşmən münasibətdə olduqları hüquq-mühafizə orqanlarının rəhbərləri ilə haqq-hesab çürütmək üçün fürsətdən istifadə etmək qərarına gəliblər.
Bu fakt araşdırılarkən 1993-cü ilin sentyabr ayında "Qaranquş" dəstəsinin əsgərlərinin bir hissəsi tutularkən öldürüldü, bəziləri saxlanıldı və uzun müddətlik həbs cəzasına məhkum edildi.
Qubadlı rayonundan geri çəkilən Azərbaycan qoşunları Çərəli-Mollalı-Ulaşlı-Məhrizli-Muğanlı xətti boyunca müdafiə mövqeləri tutdular.
Zəngilan rayonu ilə sərhəd olan Qubadlı rayonunun 20 kəndi Azərbaycan qoşunlarının nəzarəti altında qaldı.
6 sentyabr 1993-cü ildə Rusiyanın müdafiə naziri Pavel Qraçovun vasitəçiliyi ilə 60 gün müddətinə atəşkəs razılaşması imzalandı. Atəşkəs dövründə cəbhə bu xətt boyunca uzanırdı: Zəngilan bölgəsinin Ermənistanla sərhədi, daha sonra Qubadlı rayonunun Çərəli-Mollalı-Ulaşlı-Məhrizli-Muğanlı kəndləri xətti boyunca, daha sonra Cəbrayıl rayonunda Tinli - Şavelli - Hacılı – Küycək kəndləri boyunca, daha sonra Horadiz - Aşağı Əbdürrəhmanlı - Aşağı Seyidəhmədli - Alaxanlı xətləri, Ağcabədi və Xocavənd rayonlarının sərhədindən qərbdə, Afətli - Zəngişalı - Çəmənli - Cavaxırlı - Güllücə - Şotlanlı – Kərmiravan - Levonarx - Madagiz – Gülüstan və Murovdağ silsiləsi boyunca...
Cavid Camal
